FiDETT excursie aanleg warmtenet Didam, Gelderland
Op donderdag 16 september heeft FiDETT een kleinschalige excursie georganiseerd naar het Gelderse Didam. In de Didammer Bloemenbuurt wordt door o.a. Qirion en de Koninklijke BAM op het moment hard gewerkt aan de aanleg van een nieuw Midden-Temperatuur stadswarmtenet. Hierin verzorgt Qirion als ingenieursbureau van Alliander de ingenieursdiensten, en de Koninklijke BAM de uitvoering. Gijs Bisterbosch van Qirion en Rik Alkema van de Koninklijke BAM nam de groep tijdens de excursie mee door het project. Hiervoor zijn middels interessante presentaties de aanleiding en ups en downs duidelijk geworden, waarna een rondwandeling door de wijk de praktijk belicht werd voor de groep. Deze bestond naast leden van FiDETT ook uit andere UT-onderzoekers gericht op klimaatadaptatie en een aantal in het onderwerp geïnteresseerde studenten.
De Bloemenbuurt
In de Bloemenbuurt in Didam staan in totaal ongeveer 650 woningen, waarvan 222 huurwoningen van woningcorporatie Plavei. De huurwoningen uit de jaren zestig en zeventig zijn verouderd, hebben vocht- en tochtproblemen en verbruiken veel energie. Ook heeft de wijk meer verschillende typen woningen nodig, zoals levensloopbestendige woningen en appartementen. En de inrichting van de wijk, die op sommige plekken weinig groen kent, verdient aandacht. Daarom is een stedenbouwkundig plan gemaakt om de huurwoningen klaar te maken voor nu én de toekomst en de openbare ruimte mooier en duurzamer te maken. Dit plan hebben Plavei en de gemeente Montferland vanaf eind 2018 samen met bewoners gemaakt.
De woningen van Plavei worden bijvoorbeeld voorzien van een nieuw buitenblad, dubbel glas, een nieuw goed geïsoleerd dak, en PV panelen. Tevens komt er op een aantal plekken in de wijk nieuw groen. Tijdens al de renovatiewerkzaamheden worden de woningen ook direct geschikt gemaakt voor warmtelevering. Onderdeel van het plan is namelijk de aanleg van een stadswarmtenet. Dit dient de verdere verduurzaming in de wijk, aangezien met het warmtenet makkelijker wordt om over te schakelen op duurzame energiebronnen dan in de originele status mogelijk was.
Het warmtenet in de Bloemenbuurt
Het warmtenet zoals Qirion en de Koninklijke BAM dat aan het aanleggen zijn, zal in eerste instantie enkel naar de huurwoningen van Plavei aangelegd worden. Echter is bij de dimensionering van het net uitgegaan van dat uiteindelijk alle woningen in de wijk aangesloten zullen worden. Zie tevens het figuur onder, met links het warmtenet zoals deze nu aangelegd wordt, en rechts het ideaalbeeld van het uiteindelijke net. Hiertoe worden vier verschillende leidingen in de grond gelegd, waarbij niet bespaard is op de isolatiekosten; er is namelijk gekozen voor het type leidingen met de hoogste isolatiewaarden, zodat naast het drukverval, ook het energieverval binnen de perken blijft in het uiteindelijke uiteinde van het warmtenet.
De opwek van het warmtenet zal centraal in de wijk plaats gaan vinden in een modulair warmte systeem, gelokaliseerd aan een nieuw stuk groen. In dit modulaire warmte systeem zitten 10 lucht-water warmtepompen in geluiddempende omkasting, inclusief 6 gasgestookte ketels. Daarnaast komen er 4 buffers van 2000 L water t.b.v. thermische opslag, een expansiesysteem, filters en distributiepompen. Indien het aantal afnemers van het warmtenet zoals gewenst groeit, zal er een tweede soortgelijk systeem bijgeplaatst worden. Dit systeem houdt in dat de opwek grotendeels uit lokaal opgewekte zonne-energie zal komen. Voor de extreme pieken en gedurende de winter zal een klein deel van de warmte middels aardgas opgewekt blijven worden. Volledig aardgasvrij is het dus nog steeds niet. Echter is het met de aanleg van het warmtenet makkelijk geworden om, zodra er een goedwerkend duurzame brandstof is gevonden, in een klap de hele wijk (voor zo ver aangesloten aan het warmtenet) volledig aardgasvrij te krijgen door simpelweg de brandstof bij het centrale punt te vervangen.
Bij de aanleg van het warmtenet waren en zijn vele en verschillende uitdagingen. Denk bijvoorbeeld aan een glasvezelnet dat zeer ondiep ligt, van extreem broze kwaliteit. Daarnaast liggen er erg oude waterleidingen die makkelijk kapot gaan, en op locaties waar ze niet zouden moeten liggen. Verder ligt een dik pakket gebroken puin onder de wegen, waardoor graafwerkzaamheden nog meer bemoeilijkt worden. Daarnaast zijn er de standaard uitdagingen met werken in een bewoonde wijk waar ook in de huizen gekomen moet worden (denk aan planning en weerzin). Om dit laatste te beperken was het doel gesteld om het omschakelen van gas naar warmte inclusief verwijdering CV ketel in één dag af te ronden, wat al een hele uitdaging op zichzelf is. Desalniettemin loopt het project goed op schema, en is er in de drie jaar dat het project bezig is vanaf de voorfase, al verder dan menig ander project dat veel langer aan de gang is. Gijs Bisterbosch van Qirion weidde deze snelheid vooral aan het mooi in elkaar vallen van de energiemix-puzzel in combinatie met bereidwilligheid bij Plavei en de bewoners. Zo is bij de woningen een strook van de veelal grotendeels bestraatte voortuinen vrijgegeven om het warmtenet in te leggen. Dit zorgde voor een wezenlijke vermindering van kruisende ondergrondse kabels en leidingen, wat de aanleg significant bespoedigde. Na de aanleg zal Plavei van deze voormalige voortuin-strook een groenstrook maken. Hierdoor krijgt de wijk een groenere uitstraling, die tegelijkertijd zorgt voor een verbeterde waterhuishouding in de wijk.
Al met al is de aanleg van het warmtenet in Didam een interessante casus als voorbeeld voor andere wijken in de wijkgerichte aanpak van de energietransitie. Zowel in de planning als in de uitvoering wordt waardevolle ervaring opgedaan om in de toekomst efficiënter te werken.